Уч талоқдан сўнг қайта никоҳга фатво берганмилар?
Ассалому алайкум. Муҳтарам Шайх ҳазратлари, инсон ўзи ишонган, севган ва қадрлаган инсондан ҳадди сиғиб савол сўрайди. Аллоҳ илмингизни янада зиёда қилсин. Агар сизга берган саволларим сизни ранжитса ва озор берса, сиздан узр сўрайман. Ҳазрат, мен ўзим ҳам Имом ал-Бухорийнинг ҳадислар тўпламини мутолаа қиламан. Лекин уларнинг талоқ ва никоҳга оид бўлимларида уч талоқдан сўнг Расуллулоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўралганда, «Қайта никоҳ ўқитса бўлади», деб айтганларини учратмадим.
Ҳазрат, сиз динимизнинг устунларидан бирисиз, илтимос, айтинг-чи, Расуллулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётлари давомида уч талоқдан сўнг қайта никоҳга фатво берганмилар? Ва буни қайси китобдан ўқиб ўргансам бўлади? Чуқур ҳурмат ва эҳтиром билан жавобингизни кутаман.
- Ва алайкум ассалом! Мақтовга ҳожат йўқ.
عَنْ أَبِي الصَّهْبَاءِ أَنَّهُ قَالَ لِابْنِ عَبَّاسٍ: أَتَعْلَمُ أَنَّمَا كَانَتِ الثَّلَاثُ تُجْعَلُ وَاحِدَةً عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبِي بَكْرٍ وَثَلَاثًا مِنْ إِمَارَةِ عُمَرَ؟ فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: نَعَمْ. وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: كَانَ الطَّلَاقُ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبِي بَكْرٍ وَسَنَتَيْنِ مِنْ خِلَافَةِ عُمَرَ طَلَاقُ الثَّلَاثِ وَاحِدَةً، فَقَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ: إِنَّ النَّاسَ قَدِ اسْتَعْجَلُوا فِي أَمْرٍ قَدْ كَانَتْ لَهُمْ فِيهِ أَنَاةٌ، فَلَوْ أَمْضَيْنَاهُ عَلَيْهِمْ، فَأَمْضَاهُ عَلَيْهِمْ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَأَبُو دَاوُدَ وَأَحْمَدُ.
Абу Соҳба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Ибн Аббос розияллоҳу анҳуга: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам, Абу Бакр даврлари ва Умарнинг амирлигининг уч йилида уч талоқ битта қилинганини биласанми?» дедим. Шунда Ибн Аббос: «Ҳа», деди. Ибн Аббос розияллоҳу анҳу: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ва Абу Бакр даврларида ва Умарнинг халифалигининг икки йилида уч талоқ биттага ўтар эди. Кейин Умар ибн Хаттоб: «Одамлар ўзлари шошилишлари керак бўлмаган нарсада шошилиб қолдилар. Агар уни ўтадиган қилиб қўйсак, қандай бўлар экан», деди ва ўтадиган қилиб қўйди», деди».
Муслим, Абу Довуд ва Аҳмад ривоят қилишган.
Ушбу ривоятда «Агар эр хотинига: «Сен уч талоқсан», деса ёки «Талоқ қилдим, талоқ қилдим, талоқ қилдим», деб уч марта айтса, уч талоқ тушадими ёки бир талоқми?» деган савол устида гап кетмоқда.
Кўриниб турибдики, аввал бир жойда бир йўла уч талоқ қилиш бир талоқ ўрнига ўтган. Аммо Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳунинг даврларида одамлар бу ишни суиистеъмол қилиб юборганларидан кейин: «Бир лафз билан уч талоқ қўйса, уч талоқ тушади»? деган ҳукм чиққан.
Жумҳури уламолар, жумладан, тўрт мазҳаб фуқаҳолари ҳам: «Бир лафз билан айтилган уч талоқ уч талоқ ҳисобланади. Бундай ҳолда эр-хотин ажрашади, қайта ярашиш имконига эга бўлмайдилар», дейишган.
Баъзи саҳоба ва тобеъинлар, шунингдек, Моликий ва Ҳанбалий мазҳабларининг баъзи уламолари ҳам: «Бир лафз билан уч талоқ қилинганда фақат бир талоқ тушади», деганлар.
Далил ва ҳужжатларни солиштириб, суриштирган уламоларнинг кўплари жумҳур ва тўрт мазҳабнинг қавли кучли эканлигига ишонч ҳосил қилганлар.
Валлоҳу аълам.
Дин ишлари бўйича қўмитанинг хулосаси рақами: 2022 йил 03-07/1077
