Никоҳни рукни бузилса нима булади

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Никоҳ тугуни ийжоб ва қабул ила боғланади.

«Ийжоб» ақди никоҳда иштирок этадиган икки томоннинг биридан шу масалада аввал содир бўладиган нарса, «қабул» эса иккинчи ўринда содир бўладиган нарсадир.

Мисол учун, бир эркак аёл кишига: «Менга хотин бўлишга розимисан?» деса, «ийжоб» бўлади.

Аёл унга: «Розиман», деб жавоб берса, «қабул» бўлади.

Ёки аксинча бўлиши ҳам мумкин. Валийлар ёки вакиллар орқали ҳам «ийжоб-қабул» бўлиши мумкин.

Ҳанафий мазҳабида фақат ийжоб ва қабулгина никоҳнинг рукни ҳисобланади.

Ийжоб ва қабулда ишлатилган иборалар абадийликни ифода қилиши шарт.

Вақтинчаликни ифода қилса, бўлмайди. Вақтини тайин қилиб, «Фалон ойга, фалон йилга никоҳландик», дейилса, никоҳ ботил бўлади. Шунинг учун ҳам муваққат никоҳ ва мутъа никоҳи ҳаром бўлади.

Уларнинг лафзи «завважту» – «никоҳланишга рози бўлдим» ва «тазавважту» – «никоҳландим» каби ўтган замон феъли ёки «заввижний» –­ «менга никоҳлан», деганда «никоҳладим», дейиш каби буйруқ ва ўтган замон феъли ила ифода этилади.

Ёки бир тараф никоҳ рағбатини билдирганда иккинчи тараф: «Қабул қилдим», деса ҳам бўлади.

Икки тараф бунинг маъносини билмасалар ҳам, барибир.

Умуман, арабчани билмайдиган одамлар ийжоб ва қабул лафзларини ўз тилларида ифода қилишлари мумкин.

Никоҳ ақди никоҳ, уйланиш ва бир нарсани ўша вақтнинг ўзида мулк қилиб беришни англатиш учун ишлатиладиган лафзлар ила тўғри бўлади.

Никоҳ ва уйланиш маънолари Қуръонда келганлиги учун мазкур икки лафзни ишлатиш афзалдир. Аммо «мулк», «ҳиба», «садақа» каби ўша вақтнинг ўзида мулк қилиб беришни англатувчи сўзлар турли сабабларга кўра ишлатилиб қолса ҳам никоҳ дуруст бўлаверади.

Одатда «никоҳ» ва «уйланиш» лафзларининг ишлатилиши ҳаммага маълум ва машҳур.

Ақд пайтида мулк қилиб беришни англатмайдиган «ижара», «ҳузурланиш», «гаров» каби сўзлар билан ақди никоҳ собит бўлмаслигига барча фуқаҳолар иттифоқ қилганлар.

Икковлари бир-бирининг лафзини эшитмоқлари ва икки мукаллаф мусулмон ҳур эркак ёки бир ҳур эркак ва икки ҳур аёл ҳозир бўлиб, биргаликда иккисининг лафзларини эшитмоқлари шартдир.

Келин-куёв бир-бирларининг ийжоб ва қабул ҳақидаги лафзларини эшитмоқлари шарт. Чунки овози эшитилмаган шахс ғойиб шахс билан баробардир.

Шунингдек, куёв-келиннинг ийжоб ва қабул ҳақидаги лафзларини ҳозир бўлган гувоҳлар ҳам эшитишлари шарт.

Ушбу саволдаги ҳолатга келсак, ният мозий сийғада бўлгани учун никоҳ дуруст бўлади.

Валлоҳу аълам.

Дин ишлари бўйича қўмитанинг хулосаси рақами: 2022 йил 03-07/1077